Çorum

İlk olarak 1968 yılında açılan Çorum Müzesi, 2003 yılından itibaren, artan eser sayısına ve çağın ihtiyaçlarına uygun olarak inşa edilen günümüzdeki yeni binasında hizmet vermektedir. “Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı” olarak tescillenmiş olan müze binasında, arkeolojik ve etnografik eserlerin yer aldığı teşhir salonları mevcuttur.

Arkeoloji salonu, 2 ana 2 ara kattan oluşmakta olup, eserler Kalkolitik Çağ, Eski Tunç Çağı, Hitit Dönemi, Frig Dönemi, Roma ve Helenistik Dönem olmak üzere kronolojik sıralamayla sergilenmektedir. Aslına uygun olarak teşhire sunulan Eski Tunç Çağı Alacahöyük Mezar Yapısı ile anılan mezara ait ölü gömme töreni sanal olarak canlandırılmıştır. Ayrıca Hitit mimarisi sergi alanında Hitit arabası ile Hitit başkenti Hattuşa ören yeri sanal olarak gezilebilmektedir.

Söz konusu müzede Hitit kralı II. Tuthaliya’ya ait (M.Ö. 1430) ünik olarak nitelendirilebilecek çivi yazılı bronz kılıç, UNESCO tarafından “Dünya Belleği Listesine” alınan Hitit Dönemi çivi yazılı tabletler, Boğazköy-Hattuşa ve Ortaköy – Şapinuva kazılarında arşiv halinde bulunan kil mühür baskılı bullalar da sergilenmektedir.

Pazarlı kazısında açığa çıkartılmış olan Frig Dönemi buluntularını Helenistik, Galat, Roma ve Bizans Dönemi seramik, cam ve madeni eserlerin teşhiri takip eder. Ayrıca, müzede Helenistik, Roma eyalet ve resmi sikkeleri ile Doğu Roma ve İslami dönem sikkelerinden oluşan zengin bir sikke koleksiyonu da bulunmaktadır.

Etnografya salonu ise, Türk sanatının Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinden günümüze kadar devam eden örneklerinin sergilendiği bir bölümdür. Bu salonda Çorum’a özgü bakırcılık, leblebicilik ve kahvehane kültürünü yansıtan üç ayrı dükkân çağdaş müzecilik anlayışına uygun olarak canlandırılmıştır.

Müzede, Türkçe ve İngilizce olmak üzere iki dilde sesli rehberlik sisteminden ziyaretçiler ücretsiz olarak faydalanabilmektedir.

Çorum Müzesi Müdürlüğüne bağlı olarak hizmet veren Boğazköy Müzesi, Çorum’un 82 km. güneybatısındaki Boğazkale ilçe merkezinde yer almaktadır.

Boğazköy Müzesi, Hititlerin başkenti Hattuşa’da 1906 yılında başlatılan bilimsel kazı çalışmalarıyla açığa çıkartılan eserleri yerinde değerlendirerek sergilemek amacıyla, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile Alman Arkeoloji Enstitüsünün işbirliğiyle 12 Eylül 1966 yılında kurulmuştur. Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğü bünyesinde iken 1978 yılında ayrılmış, 1985 yılında ise Alacahöyük Müzesi ile birlikte Çorum Müze Müdürlüğü’ne bağlanmıştır. Ancak, anılan müze, zaman içerisinde artan eser sayısına ve çağın gereksinimlerine bağlı olarak modern müzecilik anlayışıyla yeniden düzenlenerek 2011 yılından bu yana yeni binasında faaliyet göstermektedir.

Boğazköy Müzesinin teşhir salonlarında tematik ve kronolojik sergileme mevcuttur. Zemin kat birinci salonda Kalkolitik, Eski Tunç Çağı ve Asur Ticaret Kolonileri Çağı eserleri ile başlayan teşhir düzeni kronolojik olarak Frig, Galat, Roma Dönemi ile devam etmekte ve Doğu Roma Dönemi ile son bulmaktadır. Aslanlı kapı ile geçilen Hitit salonunda, Hititlerin devlet ve toplumsal yapısı zengin görsellere sahip panolar ve eserlerle anlatılmaktadır. Hitit döneminden bir taş ustası bu alanda canlandırma ile tasvir edilmiştir. Söz konusu salonda, ünik eserler ayrı olarak vitrinlerde sergilenmektedir. Hitit salonunun üst katında Hititlerin dini ve askeri yapısı, yazı sistemi, kazılardan çıkan malzeme, pano bilgileri ve görsellerle anlatılmaktadır. Burada Hattuşa ören yeri ve Büyük Mabedin maketi de yer almaktadır. Müze bahçesinde ise Hitit Dönemine ait sfenks, hiyeroglif yazılı kitabeler ile Roma ve Doğu Roma Dönemlerine ait mil taşları ve mezar stelleri sergilenmektedir.      

1917 yılında temizleme, onarım ve yayın çalışmaları yapmak üzere Almanya’ya götürüldükten sonra orada kalan ve 2011 yılında Berlin’deki Pergamon Müzesi’nden iadesi sağlanan Boğazköy Sfenksi, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü’nde bulunan diğer sfenks ile birlikte günümüzde Boğazköy Müzesi’nde sergilenmektedir.

Boğazköy Hattuşa ören yeri, Çorum İli’nin 82 km. güneybatısında, Boğazkale İlçesi’nde yer almaktadır.

Anadolu, gerek coğrafi konumu gerekse ekonomik yönden taşıdığı önem nedeniyle birçok uygarlığın geliştiği bir bölge olmuştur. M.Ö. II. binyılda Mısır, Babil gibi Eski Doğu’nun süper güçlerinden biri olan ve Anadolu’da geniş çaplı ilk siyasi birliğini kuran Hitit Uygarlığı, şüphesiz bu uygarlıkların en önemlilerindendir. M.Ö. 1200 yıllarına kadar Anadolu’nun büyük bir kısmına ve Kuzey Suriye’ye hükmetmiş olan bu uygarlığın başkenti olan “Hattuşa” büyük bir kraliyet kentidir.

Hattuşa, 1834 yılında Charles Texier tarafından keşfedilmiştir. Bu aslında yalnızca Hattuşa’nın keşfi değil, tamamen unutulmuş olan Hititlerin keşfidir. Hitit İmparatorluk döneminde, yani M.Ö.1400–1200 yılları arasında, Hattuşa yaklaşık 6 km. uzunluğunda bir surla çevrilmiştir. Bu yeni sur üzerinde bulunan kapılardan “Aslanlı Kapı” ile iç yüzünde, silahlı tanrının, görkemli bir şekilde kabartma olarak işlendiği “Kral Kapı” en önemlileridir. Kentin güney ucunda bulunan “Yer Kapı”nın da özel bir rolü olduğu düşünülmektedir. Burada 30 m. yüksekliğinde, 250 m. uzunluğunda ve 80 m. genişliğinde bir toprak set oluşturulmuştur. Bu set üzerinden geçen kent surunun ortalarında “Sfenksli Kapı” yer alır. Tam bu kapının altında, Hattuşa’nın bugün içinden geçilebilen tek poterni (tünel) vardır. 71 m. uzunluğunda ve 3 m. yüksekliğindeki poternden geçilerek sur dışına çıkılmaktadır.

Hattuşa, 1986 yılında, UNESCO’nun Türkiye’de Dünya Kültür Mirası Listesi’ne aldığı dokuz noktadan biridir. Ayrıca burada bulunan çivi yazılı tablet arşivleri de 2001 yılından itibaren yine UNESCO’nun “Dünya Belleği Listesinde” yer almaktadır.

Arkeolojik kazılarda gün ışığına çıkarılarak restore edilen ve bir açık hava müzesi niteliğinde ziyaret edilebilen kalıntılar, Tarihi Milli Parkı’nın da odak noktasını oluşturmaktadır.

Alacahöyük Müzesi, Çorum’un Alaca ilçesinin Alacahöyük köyünde yer almaktadır. Alacahöyük’te ilk yerel müze, 1940 yılında açılmıştır. 1982 yılında ören yeri içerisinde şimdiki binasına taşınan müze, 2011 yılında modern müzecilik anlayışına göre yeniden düzenlenmiştir.

1835 yılında W.G. Hamilton tarafından keşfedilen Alacahöyük, farklı dönemlerde yapılan ve günümüzde de devam eden kazı çalışmaları ile gün ışığına çıkartılmaktadır. Alacahöyük kazıları 1935-1983 yılları arasında Türk Tarih Kurumu adına Remzi Oğuz ARIK, Hamit Zübeyr KOŞAY ve Mahut AKOK tarafından yürütülmüştür. Söz konusu kazılarda açığa çıkartılan eserler, kazı başkanlarının adlarının verildiği salonlarda sergilenmektedir. Hamit Zübeyr KOŞAY salonundaki duvar panolarında Alacahöyük kazılarının Türk arkeolojisindeki yeri ve önemi anlatılmaktadır. Kazı tarihçesinin anlatıldığı vitrinde ise kazı malzemeleri ve Alacahöyük kazısına ait bilimsel yayınların bir kısmı teşhir edilmektedir.

Alacahöyük kazısında elde edilen Kalkolitik, Eski Tunç Çağı ve Hitit dönemine ait eserler Remzi Oğuz ARIK salonunda, Hitit ve Frig dönemine ait eserler ise Mahmut AKOK salonunda sergilenmektedir.

Döneminin önemli bir kült ve sanat merkezi olan Alacahöyük’ün giriş kapılarından olan sfenkli kapı ve her iki tarafındaki duvarlara işlenmiş olan rölyefler Hitit dönemi eserleridir.

Çorum’un Alaca İlçesi yakınlarındaki Alacahöyük, 1835 yılında İngiliz W.C. Hamilton tarafından bilim dünyasına tanıtılmıştır. Bu yıllardan itibaren Orta Anadolu'yu ziyaret eden bilginlerin uğrak yeri haline gelen höyükte, 1861, 1881 ve 1893 yıllarında G. Perrot, W. Ramsey ile E. Chantre’de incelemelerde bulunmuşlardır. Bu gezginlerin Alacahöyük’ü tanıtmaları birçok bilim insanının burayla ilgilenmesine neden olmuştur.

1906 yılından beri Boğazköy – Hattuşa kazılarında çalışan H. Winckler ve T. Macridy Bey, İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürü Halil Ethem Bey'in teklifi üzerine Höyük'te araştırma yapmaya karar verir. 1907 yılında Macridy Bey, sfenksli kapıda yaklaşık 15 gün süren bir çalışma yapar.

Höyük'te gerçek anlamda ilk sistemli kazılar ise, Cumhuriyet Döneminde Atatürk tarafından başlatılmıştır. Alacahöyük kazıları 1935-1983 yılları arasında Türk Tarih Kurumu adına Remzi Oğuz ARIK, Hamit Zübeyr KOŞAY ve Mahut AKOK tarafından yürütülmüştür. Bu tarihten itibaren ara verilen Alacahöyük kazıları, 1996-2017 yılları arasında Prof. Dr. Aykut ÇINAROĞLU tarafından yürütülmüştür.

Alacahöyük, gerek binlerce yıllık yerleşim tabakasını sunabilmesi gerekse büyük ve merkezi olması nedeniyle Anadolu için tipik bir örnektir.

Alacahöyük kazılarında ortaya çıkan en önemli ve çarpıcı buluntulardan biri Erken Tunç Çağı’na aittir. Alacahöyük’ün III. kültür katına ait 13 krali mezardan çıkan zengin buluntular, gömünün Erken Tunç Çağı’nın son evresinde yapıldığına işaret etmektedir. Zengin mezar buluntularının (idoller, figürinler, heykelcikler), M.Ö. 3. bin sonlarında Anadolu’nun dini, sosyal ve ekonomik yaşamı hakkında fikir vermesinin yanı sıra o dönem sanatının ve teknolojisinin yüksek seviyeyi göstermesi ve bunun yanı sıra siyasal yapıya ilişkin ipuçları vermesi bakımından büyük önem taşıdığı görülmektedir. Günümüzde ören yeri içerisinde söz konusu mezarlara ait canlandırma mevcut olup, dört yanı taşla örülmüş dikdörtgen mezarlar ahşap hatıllarla kapatılmış, damları üzerine kurban edilmiş sığır başları ile bacakları yerleştirilmiştir.

Eski Tunç Çağı ile birlikte Hitit Çağında çok önemli bir kült ve sanat merkezi olan Alacahöyük’te, Kalkolitik, Frig, Helenistik, Roma, Bizans ve Osmanlı dönemleri de tespit edilmiştir.

Alacahöyük’te günümüzde görülebilen mimari öğeler Hatti, Hitit ve Frig Dönemlerine aittir. Höyüğe girişteki Sfenksli Kapı ile bu kapı önündeki kabartmalar, Sfenksli Kapının bir yolla bağlandığı büyük mabed ve saray kompleksi Hitit İmparatorluk dönemine (M.Ö. 13. yy) tarihlenmektedir.