Çanakkale

ÇANAKKALE MÜZESİ MÜDÜRLÜĞÜ

İletişim Bilgileri:

Adres: Merkez İlçe, Tevfikiye Köyü, Truva 6 Sokak No:12 ÇANAKKALE
Tel : (0286) 217 67 40
Faks : (0286) 217 11 05
E-posta : canakkalemuzesi@kulturturizm.gov.tr
Sorumlu olduğu İl/İlçe: Çanakkale / Ayvacık, Bayramiç, Biga, Bozcaada, Çan, Eceabat, Ezine.
Bağlı Birimleri: Troya Müzesi
                            Troya Ören Yeri
                            Alexandria Troas Ören Yeri    
                            Apollon Smintheion
                            Assos Ören Yeri




TROYA MÜZESİ

Adres: Merkez İlçe, Tevfikiye Köyü, Truva 6 Sokak No:12 ÇANAKKALE
Tel : (0286) 217 67 40
E-posta: canakkalemuzesi@kulturturizm.gov.tr
 

Çanakkale’de müzecilik faaliyetleri Atatürk zamanında başlamış, 1936 yılında Zafer Meydanı’nda yer alan tarihi mermer ve taş eserler toplanmış, 1965 yılında ise yine aynı meydan da bulunan kilisenin ek binasında Müze Müdürlüğü kurulmuştur. Müze Müdürlüğünün koleksiyonu, 19. yüzyıl sonlarında Çanakkale’nin birçok antik kentinde kazı yapan Frank CALVERT ile Troia’da 1932-1938 yılları arasında üçüncü dönem kazılarını yapan Carl BLEGEN’in eserlerin bir kısmını Müzeye devretmesiyle oluşmaya başlamıştır.
1959 yılında Dardanos Tümülüsü’nden ortaya çıkarılan zengin buluntular, Çanakkale tarihinin Troya’dan sonraki en önemli keşiflerinden biri olur. Dardanos Tümülüsü’nün yanı sıra Bozcaada Tenedos antik kentinin nekropolünden elde edilen önemli buluntular sonucu dönemin ihtiyaçlarına uygun olarak 1984 yılında yeni müze binası hizmete açılır.
Ancak, ilerleyen süreçte eser sayısının artmasıyla mevcut bina yetersiz kalmış ve 2013 yılında Serbest Katılımlı, Tek Aşamalı, Ulusal Mimari Proje Yarışması sonrasında yeni müze projesinin inşasına başlanmıştır. Modern müzecilik anlayışıyla tasarlanan yeni müze binası “Troya Müzesi” olarak adlandırılmış ve 2019 yılında da resmi olarak açılışı yapılmıştır. Günümüzde, merkezde yer alan eski Arkeoloji Müzesi binası ise İl Halk Kütüphanesi olarak hizmet vermeye devam etmektedir.
Troya Müzesi, Çanakkale İli, Merkez İlçesi’ne bağlı Tevfikiye Köyü sınırları içinde, UNESCO’nun 1998 yılında Dünya Kültür Mirası Listesi’ne aldığı Troya Antik Kenti girişinde yer almaktadır. 3.000 m2 sergi salonu ile 11.200 m2 kapalı alana sahiptir.
Troya Müzesi’nde; Homeros’un ünlü İlyada Destanı ile tarihe geçmiş Troas Bölgesi’nde iz bırakan Troya ve kültürlerinin yaşamı ve arkeolojik tarihi, kazılardan çıkan eserler aracılığıyla anlatılmaktadır.
Ziyaretçiler müzeyi gezerken yedi başlığa bölünmüş bir hikâyeyi takip etmektedir: Troas Bölgesi Arkeolojisi, Troya’nın Tunç Çağı, İlyada Destanı ve Troya Savaşı, Antik Dönemde Troas ve İlion, Doğu Roma ve Osmanlı Dönemi, Arkeoloji Tarihçesi ile Troya’nın İzleri’dir.
Ziyaretçi her teşhir katına rampadan çıkarak ulaşabilmektedir. Rampanın duvarlarında bulunan nişlerde Troya’nın farklı katmanları; mezar taşları, büyük boy heykeller, sahne canlandırmaları ve büyük boy fotoğraflarla anlatılmaktadır. Müzenin giriş alanı olan, Troas ve çevresini konu alan sirkülasyon bandında ise, devam eden sergi katları öncesinde ziyaretçiye bir oryantasyon sağlamak amacıyla, arkeoloji bilimi, arkeolojik ve arkeometrik tarihleme yöntemleri, “neolitik, kalkolitik, tunç çağı, demir çağı, höyük, restorasyon, konservasyon” gibi terimler şemalar, çizimler, metinler ve interaktif yöntemlerle anlatılmaktadır.

Troya, dünyanın en ünlü antik kentlerinden birisidir. Troya’da görülen 10 katman, kesintisiz olarak 3000 yıldan fazla bir zamanı göstermekle birlikte Anadolu, Ege ve Balkanların buluştuğu bu benzersiz coğrafyada yerleşmiş olan uygarlıkları izlememizi sağlamaktadır. Troya’daki en erken yerleşim katı M.Ö. 3000-2500 ile Erken Tunç Çağı’na tarihlenmektedir. Daha sonra sürekli yerleşim gören kent, M.Ö. 85 – M.S. 500 yılları arasında IX. Troya olarak adlandırılır ki bu tabaka Roma Dönemi Troya’sıdır. Troya X’da ise şehir, 12.yüzyıl’dan 13. yüzyıla kadarki zaman dilimi içerisinde Bizans yerleşimi olarak iskan görmüştür. Bu tarihten sonra da, o dönemdeki büyük politik değişimler nedeniyle eski önemini kaybetmiştir.
Troya, bulunduğu coğrafi konum nedeniyle burada hüküm süren uygarlıkların, diğer bölgelerle ticari ve kültürel bağlantıları açısından daima çok önemli bir rol üstlenmiştir. Kent, ayrıca gösterdiği kesintisiz katmanlaşma ile Avrupa ve Ege’deki diğer arkeolojik alanlar için de referans görevi görmektedir.
Bir liman kenti olarak Troya, tarih boyunca deniz ticaretinde oynadığı rolden dolayı hızla gelişerek Ege Denizinden Karadeniz’e geçişi kontrol eden stratejik bir yerleşim olmuştur. Tarihsel süreç içerisinde önemini kaybeden hatta unutulan şehir, Homeros’un ünlü İlyada Destanında anlattığı Troya Savaşı’na sahne olması nedeniyle 17. yüzyıl’dan itibaren özellikle Avrupalı aydınların ilgi odağı haline gelmiştir. İlk olarak 1871’de Heinrich Schliemann, daha sonra W. Dörpfeld ve C.W Blegen tarafından kazılmış olan bu görkemli arkeolojik şehirde, Manfred O. Korfmann başkanlığındaki uluslararası bir ekip 1988 yılında, Troia’da yeniden kazılara başlamış ve 2005 yılına kadar da anılan ekip tarafından kazılar devam etmiştir. Günümüzde ise söz konusu alanda, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın desteğiyle Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nden Prof. Dr. Rüstem Aslan tarafından kazı çalışmaları yürütülmektedir.
Troya mitolojik, tarihsel ve arkeolojik önemi nedeniyle 1996 yılında çevresiyle birlikte “Tarihi Milli Park” olarak ilan edilmiş, 1998 yılında ise ören yeri Dünya Kültür Mirası Listesi’ne alınmıştır. UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne alınışının 20. yılı olması nedeniyle 2018 yılı Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından “Troya Yılı” olarak ilan edilmiştir.

Alexandria Troas Antik Kenti, Çanakkale İli’nin Ezine İlçesindeki Dalyan Köyü sınırları içerisinde Kestanbolluk mevkiinde yer alan bir yerleşimdir. M.Ö. 310 yılında Büyük İskender’in komutanlarından Antigonos Monophtalmos tarafından “Antigonia” kenti olarak kurulmuştur. Daha sonra kentin ismi, Büyük İskender’in ölümünden sonra komutan Lysimakhos tarafından “Troas’daki İskender’in Kenti” anlamına gelen “Alexandria Troas” olarak değiştirilmiştir.
Roma İmparatorluğu döneminde, şehrin önemi giderek artmış ve Roma İmparatoru Augustus’un (M.Ö. 27-14) hükümdarlığı sırasında “Colonia Alexandria Augusta Troas” ya da kısaca “Troas” olarak adlandırılmıştır. Bölgede, Roma İmparatoru Hadrianus (M.S. 117–138) Dönemi’nde ise imar faaliyetleri yoğunlaşmış ve şehir adeta yeni baştan inşa edilmiştir.    
Alexandria Troas, Hristiyanlık Döneminde de önemini korumuş, özellikle Erken Hristiyanlık merkezlerinden biri olmuştur. M.S. 50’li yıllarda Aziz Paulus’un misyonerlikleri sırasında Alexandria Troas’ı ziyaret ettiği ve deniz yolculuğuna buradan çıkarak Makedonia’ya gittiği bilinmektedir. Aziz Paulus’un, Alexandria Troas’ta yedi gün kaldığı ve bu süre içerisinde Hristiyanlığı halka anlattığı bilinmektedir. Bu açıdan kentin Hristiyanlar için hac merkezi olma özelliği de bulunmaktadır. Kentte M.S. IV. ve V. yüzyıllarda yaşamış üç yerel piskoposun adı kayıtlarda geçmektedir.
Kent, tamamen planlanarak kurulmuş tapınakları, küçük hamamı, stadyumu, çeşmesi, taş döşeli caddesi, tiyatrosu, suyolu ve limanı ile önemli bir yerleşimdir. Kent içinde günümüze kadar ayakta kalmış ve Anadolu’nun en büyük gymnasyum yapılarından biri olarak kabul edilen “Herodes Atticus Gymnasiumu”u bulunmaktadır.
Kentin çizilen planına göre 390 hektarlık bir alanı kapladığı ve 8 km. uzunluğunda sur duvarlarının olduğu bilinmektedir. Yapılan çalışmalarla, Alexandria Troas Antik Kenti’nin Anadolu’nun en büyük kentlerinden biri olduğu anlaşılmaktadır.
Günümüzde kazı çalışmaları Ankara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Erhan Öztepe başkanlığındaki bir ekip tarafından sürdürülmektedir.

Çanakkale İli, Ayvacık İlçesi, Gülpınar kasabasında yer alan Apollon Smintheus Kutsal Alanı (Smintheion), Antik Dönemde Troas’ın önemli kült merkezlerinden birisidir. Kalkolitik dönem yerleşimine ait izler taşımakla birlikte Hellenistik ve Roma dönemi yapı kalıntılarını bünyesinde barındıran kutsal alan, Batı Anadolu kültür tarihi için de yeni arkeolojik veriler sunmaktadır.
Apollon Smintheion Kutsal Alanı, Troya şehrindeki Athena tapınağından sonra Troas'ın en önemli ikinci kutsal alanıdır. Kutsal alanın önemi Anadolu'da bilinen Apollon kültleri içerisinde ‘fare’ simgesiyle karşımıza çıkan tek örnek olmasından kaynaklanmaktadır. Fare kültünün kökeninin Girit'e kadar gittiği ve söz konusu kültü M.Ö. 2000'de Girit'ten Anadolu'ya göç edenlerin getirdiğini antik kaynaklardan öğrenmekteyiz.
Etimolojik olarak Apollon Smintheus: “Farelerin Efendisi” anlamına gelmekte olup, Apollon Smintheus çiftçileri farelerden koruyan bir tanrı olarak Troas bölgesinde karşımıza çıkmaktadır.
Söz konusu kutsal alanın en önemli yapısı olan tapınak,  Ion düzeninde inşa edilmiş olup M.Ö.150 yıllarına tarihlenmektedir. Tapınağın en dikkat çekici yanı ise konusunu Homeros'un ünlü İlyada destanında anlatılan Troya Savaşı’ndan alan kabartmalarıdır. İlyada konulu kabartma frizleri ile bezenmiş tapınak bu özelliği ile tekil bir örnektir. İlyada anlatımını bölümler halinde tapınağın kabartmalarında izleyebilmekteyiz. 120 m. uzunluğundaki kabartmaların şimdilik sadece 24 m.’lik kısmı ortaya çıkarılmıştır. Tapınak,  Hellenistik Çağ Batı Anadolu mimarlık sanatında kendine özgü mimari üslubu ve ona bağlı özgün plastik yapıtları ile arkeoloji dünyasında bugün de önemini korumaktadır.
Prof. Dr. Coşkun Özgünel başkanlığında 1980 yılından beri sürdürülmekte olan kazılar sırasında tapınağın yanı sıra kutsal alan ile ilintili hamam, konutlar ve kutsal cadde gibi birçok yapı da gün ışığına çıkarılmıştır.
Smintheion kazıları, 2004 yılından itibaren burada varlığı daha önce bilinen Kalkolitik dönem yerleşimi üzerine de yoğunlaşmıştır. Arkeometrik tarihlemelere göre yaklaşık olarak M.Ö. 5200 ve 4800 arası bir dönemde iskan edildiği anlaşılan Kalkolitik Smintheion yerleşimi,  Troya öncesi Troas bölgesini karakterize eden bir dönemi temsil etmektedir.
Günümüzde tarihe ışık tutan ve kazı çalışmaları devam eden alanda, tapınak frizlerinin de görülebileceği müze ise ziyaretçilerini beklemektedir.

Assos Antik Kenti, Çanakkale İline bağlı Ayvacık İlçesinin 17. km. güneyinde, Behramkale köyünde, Troas bölgesi sınırları içinde yer alır. Yapılan son araştırmalar, kentin İlk Tunç Çağı’ndan (M.Ö. 3000-2000) beri kesintisiz olarak iskan edildiğini kanıtlamıştır.
Antik yazarlara göre, Assos yerleşimi M.Ö. 7. yüzyılda Lesbos (Midilli) Adasındaki Methymnalılar tarafından kurulmuştur. Assos bir liman şehri olmakla birlikte denizden yaklaşık 238 m. yükseklikte sarp bir kayalık üzerine kuruludur.
Assos Akropolünde yer alan Athena Tapınağı, kentin zirvesinde, kentin koruyucusu olarak bilinen Tanrıça Athena'ya adanmıştır. Söz konusu tapınak, M.Ö. 6. yüzyıla tarihlenmekte olup, Arkaik dönem Dor tapınaklarından elimizdeki tek Anadolu örneğidir. Tapınak, 6x13 sütunlu bir peripterostur. Çatı yapısı dışında tapınağın tamamı andezit taşından inşa edilmiştir. Assos Athena Tapınağı’nın mimarlık tarihindeki özgün yeri, Dor düzeninde kabartmalı bir frizin kullanılması nedeniyledir. Herakles ve Kentaurlar'ın mücadelesi gibi mitolojik konular ve hayvan mücadeleleri betimlenmiş friz ve methopları, bugün Çanakkale, İstanbul, Louvre ve Boston Arkeoloji müzelerinde sergilenmektedir.
Assos’un Ege denizine bakan güney yamaçları hariç bir çok alanı, iskan gördüğü sürece mezarlık alanı (nekropol) olarak kullanılmıştır. Şehir surları önünde, batı kapısı ve doğu şehir kapıları önünde kentin dışında uzanan ana caddeler boyunca mezarlık alanları görülebilmektedir. Batıdaki ana girişe gelen taş döşeli yolun iki kenarı, kentin nekropolü olarak değerlendirilmektedir. Nekropol’de, M.Ö. 7. yüzyılın başından, Roma Dönemi sonuna kadar kesintisiz bir şekilde kronoloji ve tipoloji izlenebilmektedir.
Assos Antik Kenti’nde bilimsel anlamdaki ilk kazı, 1881 yılında Joseph Thatcher Clarke ve Francis Hanry Bacon başkanlığında Amerikan Arkeoloji Enstitüsü tarafından başlatılmış ve 1883 yılında tamamlanmıştır. Assos hakkındaki ilk izlenimleri kapsayan bu çalışmaların sonuçları 1921 yılında yayınlanmıştır. Anılan çalışmalar ve özellikle de yayınlar, ağırlıklı olarak mimari yapı ve yapı grupları üzerine olmuş, daha çok da büyük kamusal yapılara ilgi çekilmiştir.
1981 yılında Assos kazıları İstanbul Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ümit Serdaroğlu başkanlığında tekrar başlamıştır. Bu dönem kazıları ise daha çok Batı Nekropolisi üzerinde yoğunlaşmıştır. Buranın dışında kentin farklı noktalarında, Akropolis üzerindeki Athena Tapınağı içerisinde, çevresinde ve güney yamaçlarda yer alan konut bölgelerinde sondajlar açılmıştır.
Günümüzde Assos Antik Kenti’ndeki kazılar, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nden Prof. Dr. Nurettin Arslan ve ekibi tarafından gerçekleştirilmektedir.
Hem tarih hem de doğal turizm açısından önemli bir merkez olan, günümüze kadar ayakta kalmış görkemli surları ve etkileyici yapılarıyla dikkatleri üzerine çeken Assos Antik Kenti, 2017 yılının Mayıs ayında “UNESCO Dünya Kültür Mirası” geçici listesine girmiştir.